Có phải lão hóa là sự xuống dốc
không tránh khỏi, hay là còn có những lợi thế không ngờ khi ta già đi?
Đã bao giờ bạn lo rằng đỉnh
điểm của cuộc sống của bạn đã qua rồi không? và nó cũng chẳng buồn báo
cho bạn biết khi nó vụt qua không?
Người ta nói rằng cuộc sống bắt
đầu vào tuổi 40, hoặc nói rằng 60 là tuổi 50 mới, nhưng sự thật là như
thế nào? Tuổi phong độ nhất là bao nhiêu?
Hãy xem xét về mặt thể lực
Đối với những hoạt động yêu cầu một sự bùng phát năng lượng ngắn hạn
và đột ngột, thí dụ như chạy đua 100m, ném tạ, hoặc ném lao, thì tuổi để
nổ phát súng tranh tài là khoảng tuổi 25 của bạn, bởi vì sau đó sức sẽ
xuống nhanh. Các cầu thủ bóng đá đạt đỉnh cao thậm chí khi còn trẻ hơn
thế.
Một số môn thể thao lại thích ứng với tuổi cao hơn. Những
vận động viên nhiều tuổi hơn lại giỏi trong các môn cần sức “siêu bền”
như môn đua xe 100 Km hoặc 1000 Km, marathon. Ngay cả sau tuổi 30 và 40
thì độ bền bỉ cũng chỉ giảm chậm. Thí dụ Sunny McKee mừng sinh
nhật lần thứ 61 bằng cách tham gia thi Ba Môn Phối Hợp có tên gọi
Ironman, bao gồm đạp xe 180 Km (112 dặm) kết hợp với marathon và bơi 4
Km (2,5 dặm). Quả thực nhiều vận động viên lại mê các môn thể thao mang
tính hành hạ này đến mức họ chơi ngay cả khi đã trên 70.
Thoạt đầu nhiều người cho rằng khó có triển vọng. Khi bạn qua tuổi “đầu 2” thì khả năng ghi nhớ những sự kiện mới của
bạn đã qua thời hoàng kim. Thực tế khả năng này không còn tốt ngay cả ở
thời gian bạn rời ghế nhà trường. Khả năng lưu giữ thông tin trong
bộ nhớ “tạm”, giống như một tuần rượu ở quán, còn duy trì được một thời
gian nữa nhưng rồi cũng giảm đều đặn vào tuổi 40-50.
Bạn đạt đỉnh cao của sáng tạo khi còn trẻ
Thậm
chí đáng buồn hơn là có thể bạn đã qua điểm tột đỉnh của khả năng sáng
tạo (phần lớn những phát minh được giải Nobel được nghĩ ra khi ở tuổi
khoảng 40) và chất xám, là mối liên kết dài vô cùng tạo nên siêu lộ
thông tin trong não, cũng có xu thế bắt đầu suy thoái dần. Điều này có
thể làm cho não chậm hơn cho mọi thứ.
Tuy nhiên vẫn còn một cơ may. Các khả năng trí óc của ta tăng và giảm theo làn sóng. Mặc dù thực tế có thể cần nhiều thời gian hơn để bộc lộ ra, các kỹ
năng khác vẫn tiếp tục phát triển, thí dụ như về đọc hiểu và toán tiếp
tục hoàn thiện ở tuổi trung niên. Lập luận xã hội, tức khả năng chèo chống tìm đường qua sự phức tạp của quan hệ con người, đạt tới đỉnh cao thậm chí mãi sau này. Nói
một cách khác, khả năng trí óc của ta tăng và giảm theo làn sóng, khi
một đỉnh sóng vừa đi qua thì một đỉnh sóng khác sắp tới.
“Không có
một tuổi nào mà chúng ta lại giỏi về mọi thứ, hoặc về hầu hết mọi thứ,”
Josh Hartshorne nói vậy tại Đại Học Harvard. Ông là người thực hiện đa
phần nghiên cứu này. Thậm chí có thể có mặt lợi thế của việc giảm thích thú tình dục. 30% những người khỏe mạnh từ 65 đến 74 quan hệ tình dục một tuần một lần.
Nếu tin ở chương trình TV khôi hài hàng tuần và các phim ảnh thì lớp người trên 20 và trên 30 đang độ ăn chơi trác táng. Thực
tế nhu cầu tình dục cũng như hoạt động tình dục đều không giảm nhanh
cho mãi tới độ tuổi từ 50 tới 60. Và ngay cả khi đó, sự giảm sút cũng
còn lâu mới xảy ra nhanh.
Theo một nghiên cứu về “tuổi hoạt động
tình dục tích cực” thì đàn ông 55 tuổi còn có thể hoạt động tình dục
tương đối thường xuyên khoảng 15 năm nữa; đàn bà vào tuổi đó còn khoảng
hơn 10 năm một chút. Sự giao hợp có thể không hoàn toàn đều đặn và
mạnh mẽ như ngày xưa, song theo nghiên cứu này thì 30% người khỏe mạnh
tuổi từ 65 đến 74 vẫn còn thích quan hệ tình dục ít nhất một tuần một
lần.
Cần nói hơn nữa là việc giảm nhu cầu tình dục có thể lại có
các bù trừ khác, ngay sau khi thú tình dục giảm sút thì sự say mê cuộc
sống lại tăng lên. Điều này như là một nghịch lý do sự than phiền
về sưc khỏe đến cùng với tuổi già, nhưng nó lại được dịu bớt phần nào do
ta cuối cùng biết được cách cân đối tình cảm trải nghiệm qua những xáo
trộn của những thập niên trước đó.
Thần dược để trẻ lâu là gì?
Vậy chúng ta có được cái gì từ những phát hiện đó?
Nói
trắng ra, ta có thể kết luận là ta ở đỉnh cao của tình dục ở tuổi
20-30, ở đỉnh cao của sức khỏe ở tuổi 30-40, ở đỉnh cao của trí tuệ ở
tuổi 40-60 và ở đỉnh cao của sự sung sướng nhất ở tuổi 60-70. Thế nhưng
đó chỉ là tuổi trung bình, do vậy quỹ đạo đời riêng bạn có thể khác. Có
lẽ quan trọng hơn là sự thừa nhận chung rằng từng tuổi được chia những
phần bằng nhau về cái thịnh và suy; tức là không có tuổi đỉnh cao của
cuộc đời.
Bí quyết của việc đạt tột đỉnh muộn? Rất tiếc là phải cố gắng. Điều lạc quan hơn là một số cạm bẫy ít đáng ngại nhất lại không đến mức không tránh khỏi như ta tưởng. Thể
dục, đặc biệt, không những chỉ bảo đảm sức khỏe lâu dài hơn và chống
được một số bệnh của tuổi già như tiểu đường hay ung thư, mà nó cũng
tăng cường trí nhớ. Những người khỏe mạnh cũng hưởng thêm khoảng 5
năm hoạt động tình dục vào thời gian cuối đời. Nó thực sự là thứ thuốc
gần nhất với thuốc tiên để trẻ lâu.
Các nhà tâm lý học thấy rằng tình trạng tinh thần có thể đóng vai trò lớn hơn ta tưởng. Một
số người cho biết họ cảm thấy trẻ hơn tuổi, một quan điểm trẻ trung làm
cho họ năng động hơn và vì vậy sống lâu hơn. Nói khác đi, một số hạn
chế có thể do tự mình đặt ra hơn là một sản phẩm không tránh khỏi của cơ
thể do lão hóa.
Không gì có thể giúp ta đảo ngược quá trình già
dần. Nhưng nếu định vị được quá trình tiến triển của nó và chấp nhận
những điểm mạnh điểm yếu thì chúng ta ít nhất cũng trải nghiệm nó như
một hành trình kỳ thú. Một đỉnh cao nữa có thể đang chờ ta đó.
(David Robson)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét