Ai có thể thực sự tỉnh táo trước những áp lực mạnh mẽ nhất? Có thể thấy
rằng, khi các chuyên gia gỡ bom tiếp cận những quả bom nguy hiểm, nhịp
tim của họ thực sự đã chậm lại.
Vậy câu trả lời đó chính là: Hải quân EOD.
Hải quân EOD không giống như những đơn vị xử lý bom bình thường khác.
Những anh chàng này xử lý ngư lôi – trong khi ở dưới nước. Họ đã vô hiệu
hóa vũ khí sinh học, hóa học… thậm chí cả vũ khí hạt nhân. Vì lý do an
ninh nên họ buộc phải giấu tên. Họ thậm chí còn nhận những nhiệm vụ ở cả
Iraq và Afghanistan, phải đối mặt với những điều – mà theo đúng nghĩa
đen – là cơn ác mộng diễn ra nhiều lần.
Vậy chúng ta có thể học
hỏi điều gì từ họ? Làm sao bạn giữ được sự bình tĩnh, tập trung và đưa
ra những quyết định khó khăn khi phải đối mặt với những áp lực lớn nhất?
Chia sẻ với chúng ta, một sĩ quan phá bom đã tiết lộ 3 bí mật giúp bình tĩnh trước áp lực của mình. Vậy đó là gì?
1. Tránh việc “suy nghĩ lan man” và đánh giá mối đe dọa
Khi có điều gì không đúng xảy ra. Bạn trở nên lo lắng và tâm trí bắt
đầu suy nghĩ lan man. Anh bạn thân mang tên “Lo lắng hoang mang” đã nhìn
thấy bạn và muốn xích lại gần. Não của bạn bắt đầu hỏi: “Nếu X xảy ra
thì sao? Y xảy ra thì sao? Nếu thế này thì sao? Thế kia thì sao? Thế nọ
thì thế nào?”
Hải quân EOD gọi điều này là “hang thỏ”. Và nếu bạn
càng đi sâu vào đó, mọi thứ sẽ tệ đi rất nhanh. Dưới đây là chia sẻ của
đội trưởng EOD:
“Với bất kỳ điều gì lo lắng tưởng tượng vô căn
cứ, chúng ta gọi nó là ‘hang thỏ’. Thường thì khi đi sâu vào hang thỏ
với những câu hỏi như: ‘Chuyện gì xảy ra nếu họ làm thế này? Nếu họ thêm
cả đoạn mạch điện này, hay loại chuyển mạch này, hay thứ thiết bị mới
kỳ lạ này, hay bảng mạch hoặc bất kỳ thứ gì khác, thì chuyện gì sẽ xảy
ra?”. Người ta có cả vạn cách để tạo nên một thiết bị nổ tự chế mới một
cách khéo léo tài tình. Có thể khi nhìn vào thiết bị nổ tự chế đó, bạn
sẽ hoang mang lo lắng: ‘Nó có thể là thế này, có thể là thế kia, có thể
là cả 10.000 thứ khác nhau…’”
Bạn cần phải tránh đi vào “hang
thỏ” và làm những gì hải quân EOD gọi là “đánh giá mối đe dọa”. Nó có
nghĩa là hãy nhìn nhận tình hình một cách khách quan và tự hỏi: “Đây là
loại vấn đề gì?”.
Hãy nghĩ về trường hợp tương tự mà bạn từng gặp
trước đó. Bạn đã giải quyết nó thế nào? Có hiệu quả không? Có lẽ nó
không hoàn toàn giống trường hợp lần này, nhưng đã được giải quyết ổn
thỏa. Sau đó suy rộng ra. Bạn có thể đã từng giải quyết một vấn đề tương
tự, hoặc nhìn thấy ai đó làm điều này.
Tận dụng kinh nghiệm đã
giúp các lính hải quân EOD giỏi nhất giữ bình tĩnh, và đánh giá tình
huống đáng sợ trước khi họ tiếp cận thiết bị nổ. Dưới đây là chia sẻ của
đội trưởng EOD:
“Họ phát triển giác quan thứ sáu về những gì
đang xảy ra. Một số người đã nhìn thấy và xử lý 300 hay 400 thiết bị nổ
tự chế. Thật kinh ngạc khi họ có thể nói về chúng, dù lúc đó họ còn chưa
nhìn thấy thiết bị ấy.”
Tận dụng kinh nghiệm có sẵn (hay kinh
nghiệm của những người khác) cho phép não bạn tránh xa một kịch bản đáng
sợ, và xem nó như một phiên bản khác của vấn đề đã từng được giải quyết
trước đó. Nó cho phép bạn tiếp tục công việc trong khi đang sợ hãi.
Được rồi, bạn đã né hố thỏ và đánh giá mối đe dọa. Nhưng loại tư duy
nào bạn cần có để giữ được bình tĩnh và tập trung trước khi hành động –
hoặc trước khi bạn cắt dây màu đỏ?
2. Nhấn mạnh các yếu tố tích cực và tập trung vào những điều nằm trong tầm kiểm soát
Có một lần sĩ quan cao cấp của EOD đã kể ông nghe một câu chuyện về
tháo ngòi nổ địa lôi trong khi ở dưới nước, ông nhận ra mình đã bị mắc
kẹt, không thể di chuyển bàn tay hay bàn chân của mình. Vậy ý nghĩ tiếp
theo xuất hiện trong đầu người đội trưởng này là gì?
“Tôi vẫn thở được, tốt thật. Bây giờ, tôi còn có thứ hữu ích nào nữa không?”
Đó là thứ bạn gọi là “nhìn vào mặt tích cực”. Steven Southwick và
Dennis Charney đã nghiên cứu những người có tính kiên cường trong suốt
20 năm. Họ đã phỏng vấn các tù nhân chiến tranh Việt Nam, người huấn
luyện Đặc Công và thường dân, những người từng kinh qua trải nghiệm
khủng khiếp như các vấn đề y tế, lạm dụng và chấn thương. Vậy điều gì đã
giúp tất cả những người này sống sót?
Đó là sự lạc quan.
Bằng cách nhìn nhận điều tích cực nhưng có tính thực tế về tình hình
hiện tại, những người lính EOD của chúng tôi đã có thể giữ bình tĩnh và
tập trung vào những điều mà anh ta có thể kiểm soát, bắt đầu thực hiện
các bước giúp giải quyết tình thế. Sĩ quan EOD chia sẻ:
“Nếu còn
có thể lắc lư ngón tay mình, thì cho dù dây thép đang quấn quanh người
hay bạn đang trong bất kỳ hoàn cảnh nào, nếu bạn có thể thực hiện bất cứ
việc nhỏ nào để mọi việc trở nên tốt hơn dù chỉ là một chút, hãy làm
điều đó. Nếu có thể thực hiện một việc khác nữa và khác nữa, thì bạn có
một tinh thần tích cực đối lập hoàn toàn với vòng xoáy tiêu cực.” Bạn
phải nắm rõ các thông số kỹ thuật của công việc mình đang làm, sau đó
phải đi thực hiện nó, bạn sẽ tự đặt câu hỏi: “Đây có phải là tình trạng
khẩn cấp? Đúng rồi, nhưng nó chỉ khẩn cấp nếu tôi không thể tìm ra giải
pháp. Vậy bước tiếp theo để khiến tình hình tốt hơn một chút là gì?”
Quay trở lại câu chuyện: Sĩ quan EOD phải ở dưới nước, không thể di
chuyển bàn tay hay bàn chân của mình, kế bên là một thiết bị nổ. Nhưng
ông không xem đây là một tình trạng khẩn cấp.
Nó chỉ là một trường hợp khẩn cấp khi ông không thể tìm ra giải pháp. Nghe thật điên khùng, phải không?
Bạn đang di chuyển với tốc độ 105 km/h hướng về phía một bức tường bê
tông. Có vẻ đáng sợ nhỉ? Nếu bức tường bê tông đó là một đoạn cong trên
đường cao tốc và bạn chỉ cần xoay tay lái chiếc xe của mình nhẹ nhàng về
bên trái, bạn sẽ cảm thấy không có gì phải sợ hãi. Trên thực tế, bạn
luôn làm được điều này mà chẳng cần phải động não. Đó không phải là một
trường hợp khẩn cấp.
Sinh tử sẽ không là gì nếu bạn lạc quan và cảm giác được mình có khả năng kiểm soát tình hình.
Thời khắc phải hành động đã đến. Bạn cần phải vào trong đó và giải
quyết vấn đề bằng chính đôi tay mình. Làm thế nào để giữ bình tĩnh và
tập trung khi bạn đang mắc kẹt?
3. Bí mật để giữ bình tĩnh và tập trung là “biết rõ bước tiếp theo”
Chúng ta đều sợ hãi những điều mập mờ. Vì bộ não của bạn sẽ tự biên tự
diễn và lo lắng. Và điều này sẽ đưa bạn xuống hang thỏ. Bí quyết để giữ
bình tĩnh và tập trung đơn giản là ra quyết định sẽ làm gì tiếp theo.
Điều này ngăn chặn việc tự suy diễn và lo lắng. Dưới đây là chia sẻ của
đội trưởng EOD:
“Khi bạn có một điều gì đó để tập trung , tâm trí
sẽ luôn tập trung vào nó cho dù bất kể vấn đề gì đang xảy ra. Nếu có
một số loại thiết bị trước mặt và bạn cần làm một điều gì đó khi đang ở
trong tình huống nguy hiểm, bạn cần biết bước tiếp theo là gì. Nếu bạn
đang ngồi đó và không biết phải làm gì, đó thực sự là một điều đáng sợ.
Khi tâm trí biết rõ bước tiếp theo, bạn nên tập trung vào nó.”
Có
thể bước tiếp theo chỉ là một bước nhỏ. Nhưng ít nhất nó hiệu quả. Có
thể nó vượt xa khả năng của bạn, vì vậy bước tiếp theo chỉ là “yêu cầu
sự giúp đỡ”. Đây thực sự là một điều tốt. Bạn không cần phải sửa chữa
tất cả ngay tức khắc. Bạn chỉ cần biết bước tiếp theo và nhờ đó có thể
giữ bình tĩnh được.
Khi cân nhắc bước tiếp theo của mình, bạn cần
nghĩ một cách nghiêm túc và kỹ càng để không bị hoảng loạn. Và biết ơn
vì không phải đối mặt với những tình huống như người bạn của chúng ta – ở
dưới mặt nước 39,6 m khi thiết bị thở bị hỏng:
“Thiết bị lặn của
tôi có một lỗi lắp ráp điện tử cơ bản, nghĩa là nó không còn cung cấp
đủ lượng oxy mà tôi cần. Theo định nghĩa, đây là một trường hợp khẩn
cấp, nhưng khi bạn biết cách hệ thống làm việc, khi bạn biết rằng có thể
chỉnh lại bằng tay, bạn có thể tự cung cấp cho mình oxy và có thể thực
sự điều khiển thiết bị, sau đó mọi việc trở nên dễ dàng hơn rất nhiều.
Khi bạn nghĩ về những sự việc này, bạn nên tránh việc gắn nhãn cho tình
trạng đang diễn ra, thay vào đó hãy giải quyết nó theo một thứ tự hợp
lý, sau đó mọi chuyện sẽ dễ dàng hơn. Bạn không tập trung vào sự sợ hãi.
Bạn hãy tập trung vào ‘Bước tiếp theo của tôi là gì?’”
Các nhà
theo chủ nghĩa khắc kỷ thời xưa thường tránh những cảm xúc tiêu cực bằng
cách tập trung vào quá trình, không tập trung vào kết quả. Và đó là
những gì bạn cần làm. Tập trung vào bước tiếp theo, sau đó là bước tiếp
theo và bước tiếp theo nữa…
Có lẽ một số người đang nghĩ: “Nhưng nếu tôi không biết bước tiếp theo của mình? Làm thế nào để tôi cảm thấy bình tĩnh?”
Người bạn EOD của chúng ta đã từng ở đó. Và anh ấy thấy một quả bom trước mặt mình:
“Thời điểm duy nhất tôi thực sự cảm thấy tê tái vì sợ là thời điểm tôi
không biết làm gì tiếp theo cả. Chúng tôi đang ở trong một tình huống có
một thiết bị và nó nguy hiểm hơn chúng tôi tưởng. Tôi đã không làm tốt
công việc vì đã không chuẩn bị cho tình huống xấu nhất. Lần đầu tiên
trong cuộc đời làm sĩ quan, tôi giống như “không biết phải làm gì”. Tôi
lo lắng cho đội của mình. Tôi sợ hãi cho chính bản thân mình.”
Bạn nên làm gì khi không biết làm gì tiếp theo và có đầy những suy nghĩ
lo lắng? Có một câu trả lời mà các tu sĩ Phật giáo và tiến sĩ khoa học
thần kinh sẽ đồng ý: Hãy quán xét những suy nghĩ chạy loạn trong đầu và
tự hỏi: “Chúng hữu ích không?”. Và sau đó, đưa ra quyết định.
Quán xét những suy nghĩ của bản thân và cân nhắc tính hữu ích của nó
Khi tôi nói chuyện với Joseph Goldstein – chuyên gia hàng đầu trong
lãnh vực hướng dẫn chính niệm – về làm cách nào để đối phó với những suy
nghĩ quấy rầy, ông nói:
“Ý nghĩ này có ích hay không? Có giúp
ích cho tôi và người khác hay không? Hay chỉ gây ra nỗi sợ hãi hoặc sự
phán xét, không mang lại lợi ích gì cho bản thân hay người khác?”
Và đoán xem những chuyên gia xử lý bom đã làm gì để giải quyết tình
trạng này? Anh ấy không phải là chuyên gia về chính niệm, nhưng ông biết
cách xử lý khi nỗi sợ hãi xuất hiện. Đội trưởng EOD nói:
“Sau
đó, tôi nghĩ: ‘Điều này không hiệu quả. Không ý nghĩ nào trong số ấy hữu
ích. Tôi phải làm gì bây giờ?’. Tiếp theo đó, tôi nghĩ: ‘Đây là điều
cần xảy ra. Chúng tôi cần phải thực hiện cuộc gọi radio. Những người bên
dưới cần tiến hành hoạt động này. Chúng tôi cần hối thúc nhóm người
này. Chúng tôi cần di chuyển nhóm’. Sau đó, tất cả bỗng dưng thay đổi,
tôi suy nghĩ lý trí trở lại và loại bỏ bất kỳ nỗi sợ hãi ích kỷ nào.“
Những suy nghĩ này có hữu ích không? Câu trả lời là không. Vì vậy, dùng
hết khả năng của mình, anh đã quyết định bước tiếp theo là gì. Và
nghiên cứu khoa học thần kinh cho thấy việc ra quyết định làm giảm sự lo
lắng và bối rối, cũng như giúp bạn giải quyết các vấn đề.
Việc
ra quyết định bao gồm suy nghĩ và thiết lập mục tiêu, cả ba đều là một
phần thuộc cùng một hệ thống thần kinh và tham gia vào hoạt động của vỏ
não trước một cách tích cực, làm giảm lo lắng và bối rối. Việc ra quyết
định cũng giúp chiến thắng hoạt động của thể vân của não bộ, thường có
xu hướng kéo bạn về phía tiêu cực và thói quen. Cuối cùng, việc ra quyết
định giúp thay đổi nhận thức của bạn về thế giới – tìm kiếm những giải
pháp cho vấn đề của mình và làm dịu hệ viền (hệ thống limbic).
Tóm tắt
Dưới đây là những điều bạn cần biết để có thể bình tĩnh trước áp lực, từ một chuyên gia phá bom hải quân:
Tránh “hang thỏ” và thực hiện đánh giá rủi ro: Bỏ qua câu hỏi “Nếu
như?”. Tự xét xem vấn đề tương tự bạn đã xử lý là gì? Tận dụng kinh
nghiệm trước đó sẽ giúp bạn bình tĩnh trước áp lực.
Tập trung vào
mặt tích cực và những gì bạn có thể kiểm soát: Hãy dành vài giây nghĩ
xem lái một chiếc xe nguy hiểm thế nào. Nhưng nó không làm khó bạn. Cảm
giác bản thân có khả năng kiểm soát tình hình sẽ tạo nên sự khác biệt.
Bí mật để trở nên bình tĩnh và tập trung là biết rõ bước tiếp theo:
Loại bỏ những suy nghĩ không hữu ích. Ra quyết định. Tập trung vào bước
tiếp theo và bạn sẽ không cảm thấy hoảng sợ.
Có thể nói, nghề
tháo gỡ bom mìn là một công việc không chắc chắn với mức đánh cược mạng
sống cao nhất. Nhưng phải có người đảm nhận nó. Và, những người làm công
việc này không được mơ hồ khi làm việc. Họ không suy nghĩ vẩn vơ – vì
đó là cái hang thỏ. Họ đặt bản thân mình vào công việc.
Còn bạn
thì sao? Bạn muốn né tránh vấn đề? Bạn muốn trở nên bình tĩnh trước áp
lực khi có vấn đề xảy ra? Hãy thực sự đặt bản thân mình vào việc thực
hiện giải quyết nó.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét