PHÁT HIỆN UNG THƯ SỚM - BS Võ Xuân Sơn

Ung thư là sự phát triển một cách lệch lạc của các tế bào của các mô trong cơ thể. Sự phát triển của ung thư trải qua nhiều giai đoạn. Từ một điểm xuất phát ban đầu, các tế bào phát triển lệch lạc đó sinh sôi, nảy nở thành khối u. 

Khối u to dần và xâm lấn sang các cơ quan xung quanh, rồi di căn vào các hạch trong hệ thống bạch huyết liên quan, rồi di căn đến các cơ quan xa. Người ta dùng khái niệm TNM để phân độ ung thư, T chỉ mức độ xâm lấn tại chỗ, N chỉ mức độ di căn hạch, và M chỉ ra đã có di căn xa chưa.

Người ta thấy rằng, đối với nhiều loại ung thư, nếu phát hiện càng sớm thì khả năng chữa khỏi càng cao. Sớm là khi khối u chưa xâm lấn sang các cơ quan khác, tốt hơn nữa là mới chỉ xâm lấn một lớp mô nhỏ. Với một số loại ung thư, việc phát hiện sớm làm cho tỉ lệ chữa khỏi trở nên rất cao.


Như ung thư cổ tử cung có tỉ lệ khỏi bệnh nếu phát hiện ở giai đoạn sớm lên tới 90%. Ung thư vú ở giai đoạn Carcinoma ống tại chỗ, nếu được đoạn nhũ kịp thời có tỷ lệ khỏi bệnh là 98-99%. Ung thư đại tràng, nếu được điều trị đúng cách khi ở giai đoạn Tis, N0, M0 (chưa xâm lấn vào lớp niêm mạc) có tỷ lệ sống sót sau 5 năm là 100%, ở giai đoạn T1 (xâm lấn tới lớp dưới niêm mạc) hoặc T2 (xâm lấn vào cơ) có tỉ lệ sống sót sau 5 năm khoảng 90%, khối u đã xâm lấn hơn, nhưng chưa di căn hạch, chưa di căn xa (T3-4, N0, M0) có tỷ lệ sống sót sau 5 năm khoảng 70%.

Làm sao để phát hiện ung thư sớm? Tất nhiên là phải đi tìm. Tìm bằng cách nào? Vũ khí đầu tay của các bác sĩ là "nhìn, sờ, gõ, nghe". Với những ung thư mà có thể tìm được bằng nhìn, thì người ta tìm cách để nhìn thấy nó. Ví dụ như người ta khám phụ khoa để nhìn thấy cái cổ tử cung, xem có bị ung thư không, hay nội soi vào dạ dày, đại tràng, xem có nhìn thấy khối u hay không…

Cái gì không nhìn được bằng mắt trần, thì người ta nhìn bằng hình ảnh. XQuang phổi sẽ cho thấy ung thư phổi thông qua hình ảnh khối u hoặc tràn dịch. U gan có thể phát hiện bằng siêu âm, trước khi nó đủ to để bác sĩ có thể sờ thấy. Còn u não, u tủy thì có thể phát hiện bằng MRI.

Đôi khi, nhìn không cho thấy chắc chắn là ung thư hay viêm, thì người ta áp dụng các phương pháp khác. Với ung thư cổ tử cung, loại ung thư gặp nhiều thứ hai ở phụ nữ Việt nam (nhiều nhất đối với phụ nữ ở Sài gòn), người ta làm "PAP smear" hoặc sinh thiết để tìm tế bào lạ, từ đó phát hiện ung thư sớm hơn, khi nó chưa kịp sùi lên. Với ung thư thực quản, dạ dày, tá tràng hay đại tràng, người ta dùng hệ thống iScan, để xác định xem các thương tổn mà nội soi thường không đánh giá được, có phải ung thư hay không.

Sờ được dùng để tầm soát ung thư vú, loại ung thư mà phụ nữ Việt nam bị nhiều nhất. Tất nhiên là không phải lúc nào bạn cũng có cơ hội chìa vú ra và yêu cầu bác sĩ sờ, nên bạn phải tự sờ. Tuy nhiên, để phát hiện sớm, siêu âm cho kết quả chính xác hơn sờ.

Tất nhiên, với các phương pháp nêu trên (trừ "PAP smear"), thì khối u phải to đến mức nào đó, người ta mới có thể nhìn, sờ được. Người ta tiến đến một bước, là dùng các chất chỉ thị ung thư, gọi là marker ung thư. Mỗi loại ung thư có các marker riêng, hoặc một loại marker có thể đại diện cho vài loại ung thư. Hiện nay, người ta đã phát hiện ra các marker của nhiều loại ung thư thường gặp.

Người ta xét nghiệm các marker này. Nếu các marker cho thấy bạn có nguy cơ cao là đang mắc một loại ung thư nào, thì các bác sĩ sẽ đi tìm các khối u đó một cách tích cực hơn. Câu hỏi là tại sao các bác sĩ không tích cực ngay từ đầu, mà chờ marker rồi mới tích cực? Thực ra thì nhiều kĩ thuật tìm u có gây hại ít nhiều cho người bệnh, hoặc quá mắc tiền, người ta chỉ làm nó khi mức độ nghi ngờ xứng đáng để người bệnh phải trả giá cho sự xâm lấn hoặc chi phí khủng.

Tất cả các phương pháp trên là những phương pháp hiện nay đang được thực hiện trên toàn thế giới. Những cơ sở y tế được trang bị hiện đại thực sự, như Chợ rẫy, Đại học Y Dược, Vimex… có thể làm được các tầm soát đó. Phòng khám Quốc tế EXSON rất tự hào là một trong những nơi như vậy.

Với chủ trương đầu tư máy móc công nghệ mới nhất, hệ thống tầm soát của EXSON về XQuang kĩ thuật số loại trực tiếp cho hình ảnh rõ nét hàng đầu hiện nay, hệ thống siêu âm đàn hồi mô giúp phát hiện khối u sớm, nội soi tiêu hóa (thực quản, dạ dày, tá tràng, trực tràng, đại tràng) với công nghệ iScan giúp xác định ung thư sớm, nội soi Tai Mũi Họng, soi cổ tử cung… Hệ thống xét nghiệm với hệ thống huyết học của Sysmex, hệ thống sinh hóa của Backman Coulter, hệ thống miễn dịch của Roche, là những hệ thống sử dụng các công nghệ mới nhất, thực hiện được các tầm soát phức tạp nhất với độ chính xác cao nhất.

Bài viết này nhằm để trả lời câu hỏi, tầm soát ung thư ở đâu, của một số bạn, cũng là để quảng cáo tí chút cho EXSON.

Các phương pháp tầm soát mà tôi vừa nêu trên đều dựa trên cơ sở, rằng người bệnh đã bị ung thư. Người ta cố gắng để tìm thấy khối u ung thư càng sớm càng tốt. Nhưng càng ngày người ta càng không bằng lòng với mức độ sớm như vậy. Người ta còn muốn biết liệu trong tương lai mình sẽ bị ung thư gì không.

Sau bài này, tôi sẽ có một bài nói về tầm soát ung thư ngay từ khi chưa bị ung thư. Trả lời câu hỏi, tại sao ngôi sao màn bạc Angelina Jolie lại chủ động mổ cắt vú khi chưa bị ung thư. Và những dự định trong tương lai gần của EXSON về lãnh vực này.