ĐỨA TRẺ THỨ 44 (Tom Rob Smith) - CHƯƠNG 10-11

Chương 10

 

CÙNG NGÀY

RAISA NHẸ NHÕM vì sắp hết ngày. Cô đã mất tám tiếng để dạy đúng cùng một bài giảng cho tất cả mọi lớp học. Thường thì cô dạy môn chính trị bắt buộc, nhưng sáng nay cô nhận được chỉ thị của Bộ Giáo dục gửi đến trường lệnh cho cô phải làm theo kế hoạch giảng dạy đính kèm. Dường như những chỉ thị này được gửi đến tất cả các trường ở Mátxcơva và phải có hiệu lực tức thì - những bài học ngày thường có thể để đến ngày mai. Những chỉ thị này quy định cô phải dành cả ngày để thảo luận với từng lớp về tình yêu đối với mầm non của đất nước. Những bài học để tất cả trẻ em, cho dù chúng bao nhiêu tuổi, phải được nhắc nhở những điều thận trọng cơ bản trong cuộc sống hằng ngày. Chúng không được qua đường mà không nhìn trước nhìn sau, chúng phải cẩn thận khi đi tàu điện ngầm, và cuối cùng - điều này được nhấn mạnh đặc biệt - chúng không được chơi đùa trên đường ray. Trong năm qua, có những vụ tai nạn thảm thương trên đường ray. Sự an toàn của mầm non đất nước là trên hết. Chúng là tương lai. Nhiều minh họa lố bịch và mờ nhạt được đưa ra. Mỗi lớp học kết thúc bằng một câu hỏi nhỏ để bảo đảm mọi thông tin đã được tiếp thu.

Điều gì các em không bao giờ nên làm?

Câu trả lời đúng: chơi trên đường ray.

Tương đối mà nói, cô có ít lý do để than phiền. Ngôi trường mà cô giảng dạy, Trường Trung học số Bảy - tòa nhà hình chữ nhật dựng trên những cột bê tông chắc chắn - hóa ra lại là một trong những viên ngọc của chính sách giáo dục nhà nước. Được chụp nhiều ảnh và quảng bá nhiều, người thành lập ra nó không ai khác là Nikita Khrushchev, người đã có một bài phát biểu ở phòng tập thể thao mới, sàn nhà được đánh sáp đến mức mấy vệ sĩ của ông ta phải đánh vật để khỏi trượt ngã. Ông ta nói rằng giáo dục phải đáp ứng nhu cầu của đất nước. Và điều đất nước cần là những nhà khoa học, kỹ sư và vận động viên đoạt huy chương vàng Olympic hiệu quả cao, trẻ khỏe. Phòng tập thể dục bề thế như nhà thờ, nằm bên cạnh tòa nhà chính, rộng hơn và sâu hơn cả chính ngôi trường, được trang bị đường chạy trong nhà và một loạt thảm, vồng, thang dây, và ván nhún, tất cả được sử dụng tối đa nhờ một thời gian biểu ngoài giờ, gồm một tiếng rèn luyện hằng ngày đối với mỗi học sinh bất kể độ tuổi hay khả năng.

Trong số các đồng nghiệp, cô chỉ làm bạn với một người - Ivan Kuzmitch Zhukov, một giáo viên ngôn ngữ và văn chương. Cô không biết rõ tuổi của anh ta - anh ta không nói - nhưng anh ta chừng bốn mươi. Tình bạn của họ đến thật tình cờ. Anh ta ngẫu nhiên than phiền về quy mô của thư viện - một căn phòng nhỏ như phòng đựng bát đĩa ở dưới tầng hầm, cạnh nồi hơi, chất đầy những cuốn sách mỏng, ấn phẩm Pravda cũ mèm, những sách được phê duyệt, và không hề có một tác giả nước ngoài nào. Nghe anh ta nói thế, Raisa nói khẽ rằng anh ta nên cẩn thận hơn. Lời nói nhỏ đó đã bắt đầu một tình bạn bất ngờ, mà từ phía cô, có lẽ là không khôn ngoan lộc lợi gì nếu tính đến chuyện Ivan có khuynh hướng nói toạc ra ý nghĩ. Trong mắt mọi người, anh ta là một kẻ bị để ý. Những giáo viên khác tin rằng anh ta chứa chấp tài liệu cấm dưới sàn nhà, hoặc tệ hơn, anh ta đang viết một cuốn sách và chắc chắn lén lút chuyển những trang viết phản động sang phương Tây. Raisa có cơ hội giữ mối quan hệ này chỉ bởi vì lòng trung thành của cô chưa bao giờ bị dòm ngó quá sát sao như vậy. Suy cho cùng, cô là vợ của một nhân viên an ninh nhà nước, một chuyện hầu như ai cũng biết, có cả một số học sinh. Theo logic thì Ivan nên giữ khoảng cách. Chắc chắn anh ta tự trấn an với suy luận rằng nếu Raisa muốn tố cáo anh ta thì cô đã làm rồi, nếu tính đến nhiều khinh suất cô đã nghe anh ta nói và thật dễ dàng để cô thì thầm tên anh ta vào tai chồng cô bên gối. Nên hóa ra rằng, người duy nhất cô tin tưởng trong đám giáo viên lại là người ít được tin tưởng nhất, và người duy nhất anh ta tin là người phụ nữ lẽ ra anh ta không nên tin tưởng nhất. Anh ta đã kết hôn, có ba con. Dù vậy, cô đã ngờ anh ta yêu cô. Đó không phải là điều cô trông mong, và cô hy vọng vì lợi ích của cả hai người, anh ta cũng không trông mong chuyện đó.

***

NGOÀI CỔNG CHÍNH vào trường học, bên kia đường, trong tiền sảnh của một tòa chung cư thấp tầng, Leo đứng đó. Gã đã cởi bỏ đồng phục và mặc thường phục, loại đồ gã mượn được ở chỗ làm. Trong Lubyanka có những tủ chứa đủ các thứ linh tinh: áo khoác, áo vest, quần - nhiều kích cỡ và chất lượng vải, được giữ lại cho chính mục đích này. Mặc chiếc áo khoác len xám dài tận mắt cá chân và chiếc mũ lông dày lấp trán, Leo tin rằng vợ gã sẽ không nhận ra nếu tình cờ nhìn về phía gã. Gã giậm giậm chân để giữ ấm, xem đồng hồ, một chiếc Poljot Aviator bằng thép không gỉ - quà tặng sinh nhật của vợ gã. Không lâu nữa lớp học của cô hôm nay sẽ kết thúc. Gã nhìn ngọn đèn trên đầu. Gã lấy cái chổi lau nhà bỏ đi, chọc vỡ bóng đèn khiến tiền sảnh tối lại.

Đây không phải lần đầu vợ gã bị theo dõi. Ba năm trước, Leo đã dàn xếp một cuộc giám sát vì lý do chẳng liên quan đến việc cô có phải là mối đe dọa an ninh không. Họ kết hôn chưa đầy một năm. Cô dần trở nên xa cách. Họ sống cùng nhau mà như sống riêng, làm việc nhiều giờ, thoáng nhìn thấy nhau vào buổi sáng và buổi tối mà rất ít giao tiếp, giống như hai tàu đánh cá rời cùng một cảng mỗi ngày. Gã không tin rằng gã đã thay đổi, với tư cách người chồng, nên không thể hiểu tại sao cô lại thay đổi với tư cách là một người vợ. Mỗi khi gã đề cập đến chủ đề này, cô lại kêu là cảm thấy không khỏe, nhưng cô từ chối đi gặp bác sĩ, nhưng dù sao, ai lại cứ không khỏe, hết tháng này sang tháng khác? Lời giải thích duy nhất gã có thể nghĩ ra là cô đang yêu một người khác.

Nghi ngờ hết mọi lẽ, gã cử một tay lính mới, một mật vụ trẻ triển vọng, theo dõi vợ gã. Tay mật vụ này đã theo dõi mỗi ngày trong suốt một tuần. Leo biện minh cho hành động này, mặc dù khó chấp nhận nổi, là do tình yêu thúc đẩy. Tuy nhiên, việc này cũng mạo hiểm, không chỉ vì Raisa có thể phát hiện ra. Nếu đồng nghiệp gã phát hiện ra, họ giải thích việc này khác đi. Nhưng Raisa không ngoại tình và không ai phát hiện ra vụ theo dõi này. Leo thấy nhẹ nhõm, gã chấp nhận rằng gã chỉ cần kiên nhẫn, chu đáo, và giúp đỡ cô trong những khó khăn cô gặp phải. Sau nhiều tháng, mối quan hệ của họ dần dần khá hơn. Leo đã thuyên chuyển tay mật vụ trẻ sang một vị trí ở Leningrad, một động thái mà gã giới thiệu là một sự thăng chức.

Tuy nhiên, nhiệm vụ này lại hoàn toàn khác. Lệnh điều tra do cấp trên đưa xuống. Đây là công việc nhà nước; một vấn đề an ninh quốc gia. Mối nguy hiểm không phải là cuộc hôn nhân của họ mà là tính mạng họ. Leo biết chắc rằng tên của Raisa đã được Vasili đưa vào trong bản thú tội của Anatoly Brodsky. Việc một mật vụ khác chứng thực chi tiết của một bản thú tội chẳng có nghĩa gì hết: hoặc đấy là một âm mưu, hoặc là lời nói dối trắng trợn, hoặc Vasili đã cấy cái tên đó vào đầu Brodsky một lúc nào đó trong quá trình thẩm vấn, một việc quá dễ làm. Leo tự trách mình. Thời gian gã nghỉ làm đã cho Vasili cơ hội mà hắn tận dụng một cách tàn nhẫn tuyệt đối. Leo đã bị gài bẫy. Gã không thể đổ rằng bản thú nhận đó là dối trá - đấy là văn bản chính thức hợp lý và chân thực như mọi bản thú tội khác. Phương hướng hành động duy nhất là xác định nỗi ngờ vực của gã, rằng kẻ phản bội Brodsky đang cố đổ tội cho Raisa để trả thù. Khi nghe lời giải thích này, Kuzmin đã hỏi tại sao kẻ phản bội lại biết gã đã kết hôn. Tuyệt vọng, Leo buộc phải nói dối, cho rằng gã đã nhắc tên vợ mình trong khi họ trò chuyện. Leo không phải là kẻ có tài nói dối. Bằng việc bảo vệ cho vợ, gã đã tự buộc tội chính mình. Bảo vệ cho ai đó nghĩa là khâu số mệnh của mình vào lớp vải lót số mệnh của họ. Kuzmin đã kết luận rằng vi phạm an ninh có khả năng xảy ra đó sẽ phải được điều tra toàn diện. Hoặc Leo có thể tự làm hoặc cho phép một mật vụ khác làm. Nghe đến kết luận cuối cùng như vậy, gã đã nhận vụ này trên cơ sở rằng chỉ cần cố gắng minh oan cho vợ mình. Cũng theo đúng cách mà ba năm trước đây chấm dứt những mối nghi ngờ về sự chung thủy của vợ gã, giờ gã phải chấm dứt những mối nghi ngờ về lòng trung thành của cô với nhà nước.

Bên kia đường, trẻ em đổ ra cổng trường, xuống đường, rồi tỏa ra mọi hướng. Một cô bé chạy sang đường, hướng thẳng về phía Leo và vào tòa chung cư nơi Leo đang nấp. Khi cô bé đi qua chỗ tối, bàn chân nó giẫm phải mảnh vỡ bóng đèn, cô bé dừng lại, cân nhắc xem có nên nói gì không. Leo quay sang nhìn nó. Nó có mái tóc dài buộc dây đỏ. Có lẽ chừng bảy tuổi. Đôi má hồng vì lạnh. Hết sức đột ngột, nó vụt chạy, đôi giày nhỏ vỗ lên mấy lượt cầu thang, chạy xa khỏi người lạ mặt và về nhà nơi cô bé vẫn còn bé bỏng để tin rằng nó vẫn an toàn.

Leo bước đến cửa kính, nhìn những học sinh cuối cùng ra khỏi tòa nhà. Gã biết Raisa không có lịch hoạt động ngoại khóa đặc biệt nào - nên cô sẽ về sớm. Và cô ở kia, ngay cổng, đứng với một đồng nghiệp nam. Anh ta có bộ râu xám gọn ghẽ, mắt kính tròn, Leo nhận thấy anh ta không phải là một người thiếu cuốn hút. Anh ta trông có giáo dục, có học thức, lịch sự, đôi mắt lanh lợi và chiếc cặp đầy sách. Đây hẳn là Ivan: Raisa đã nhắc đến anh ta, giáo viên ngôn ngữ. Theo phỏng đoán, Leo cho rằng người đàn ông này già hơn gã ít nhất mười tuổi.

Leo muốn họ tạm biệt nhau ở cổng, thế mà họ lại đi cùng nhau, bước bên nhau và trò chuyện thoải mái. Gã chờ đợi, để họ đi trước. Họ thật thân thiết với nhau: Raisa cười vì một câu đùa và Ivan dường như hài lòng. Leo có khiến cô cười không ? Không hẳn, không thường xuyên. Gã chắc chắn không phản đối việc bị cười nhạo khi gã ngớ ngẩn hay vụng về. Gã có khiếu hài hước ở khía cạnh ấy, nhưng không, gã không bao giờ nói tếu. Raisa thì có. Cô vui tính cả trong lời nói lẫn trong suy nghĩ. Ngay từ lần đầu họ gặp nhau, từ hồi cô lừa cho gã tin rằng cô tên Lena, gã chưa bao giờ nghi ngờ rằng cô thông minh hơn gã. Nếu tính đến các rủi ro liên quan đến sự thông minh lanh lợi, gã chưa bao giờ thấy ghen tị - cho đến giờ, khi nhìn cô đi cùng với người đàn ông này.

Bước chân Leo tê cứng. Gã mừng là đang đi, theo dõi vợ gã ở khoảng cách năm mươi mét. Dưới vầng sáng bóng đèn đường cam nhạt, theo dõi cô không khó khăn gì - hầu như có rất ít người khác trên đường. Điều đó thay đổi khi họ rẽ sang Avtozavodskaya, phố lớn, cũng là tên của một ga tàu điện ngầm mà chắc chắn họ sắp đi vào. Có những hàng người đang xếp hàng ngoài cửa hàng tạp phẩm, choán hết vỉa hè. Leo thấy thật khó theo dấu vợ, càng khó hơn khi vợ gã mặc trang phục khó phân biệt. Gã không còn cách nào khác là phải rút ngắn khoảng cách giữa họ, gã nhanh bước chân. Gã cách sau cô chưa đầy hai mươi mét. Ở khoảng cách này, có nguy cơ cô sẽ thấy gã. Raisa và Ivan rẽ xuống ga Avtozavodskaya, khuất tầm mắt. Leo vội vã tiến lên, len lỏi giữa những người bộ hành. Trong đám đông người đi tàu, cô sẽ dễ dàng biến mất. Đây là, như báo Pravda thường kiêu hãnh, hệ thống tàu điện ngầm nhộn nhịp nhất và tốt nhất trên thế giới, với hàng trăm nghìn lượt khách mỗi ngày.

Đến cửa ga, gã đi theo bậc thềm đá xuống sảnh dưới - một văn phòng sang trọng, một phòng tiếp đại sứ, cột đá cẩm thạch màu kem, lan can màu gụ bóng loáng, và được chiếu sáng dưới mái vòm kính đục. Đang giờ cao điểm và một xăng ti mét sàn nhà cũng khó mà thấy được. Hàng ngàn người sù sụ áo khoác dài và khăn quàng cổ chen lấn xếp hàng ở thanh soát vé. Đi ngược dòng người, Leo chạy ngược lên cầu thang, dùng chỗ cao để quan sát những cái đầu trong đám đông. Raisa và Ivan đã đi qua hàng rào thép soát vé và đang đợi lên cầu thang cuốn. Leo hòa vào đám đông, len vào những khoảng trống, rồi lấn lên. Nhưng bị kẹt cứng trong biển người, gã không có lựa chọn nào khác là phải dùng đến biện pháp kém lịch sự nhất, đưa tay đẩy mọi người sang bên. Không ai dám làm gì hơn là tỏ ra bực bội, không ai biết Leo có thể là ai.

Đến chỗ soát vé, đúng lúc gã thấy vợ mình khuất tầm mắt. Gã bước qua, xếp hàng và lấy ngay chỗ đầu tiên còn sẵn trên thang cuốn. Dọc theo đường chéo những bậc thang gỗ xuống dưới chân thang là chóp của hàng trăm chiếc mũ đông. Không thể phân biệt được ai là ai, gã nghiêng sang phải. Raisa có lẽ cách gã mười lăm mười sáu bước chân. Để nói chuyện được với Ivan, đang đứng ở bậc sau lưng và phía trên cô, cô quay ra sau và nhìn lên. Leo đã ở trong tầm nhìn của cô. Gã nấp đằng sau người đàn ông trước mình, không muốn mạo hiểm nhìn thêm lần nữa, đợi cho đến khi gã ở thấp hơn rồi mới dám nhìn lại. Lối đi được chia thành hai đường hầm: cho tàu chạy hướng Bắc và Nam, và lối nào cũng đầy hành khách đang hối hả bước đi, đang cố tìm cách lên sân ga, đua nhau giành lấy một chỗ ở chuyến tàu tiếp theo. Leo không thấy vợ đâu cả.

Nếu Raisa trên đường về nhà, cô sẽ phải qua ba trạm phía Bắc trên tuyến Zamoskvorestkaya đi Teatral naya nơi cô sẽ đổi tuyến. Không còn cách nào khác là phải giả định đấy là điều cô đang làm, gã đi dọc sân ga, nhìn sang phải rồi trái, nhìn kỹ những khuôn mặt đang xếp hàng, chen chúc nhau, nhìn chằm chằm về một hướng. Raisa không có ở đây. Lẽ nào cô đã bắt chuyến tàu theo hướng khác? Sao cô lại đi phía Nam? Bỗng nhiên một người đàn ông di chuyển và Leo thoáng thấy chiếc túi. Ivan đằng kia. Raisa bên cạnh anh ta, cả hai đang đứng ở mép sân ga. Leo ở quá gần, đến mức có thể với tay ra chạm vào má cô. Nếu cô quay đầu, thậm chí chỉ một chút, thì họ sẽ chạm mắt nhau. Chắc chắn gã gần như đang ở trong tầm nhìn của cô; nếu cô không thấy gã thì đấy là bởi vì cô không nghĩ sẽ gặp gã. Gã không thể làm gì, không có chỗ để nấp. Gã tiếp tục đi dọc theo sân ga, chờ cô gọi tên gã. Gã sẽ không thể giải thích rằng đây là ngẫu nhiên. Cô sẽ biết tỏng là gã nói dối, cô sẽ biết gã đang theo dõi cô. Gã đếm hai mươi bước, rồi dừng lại bên mép sân ga, nhìn chằm chằm vào bức tranh kính trước mặt. Ba dòng mồ hôi chảy dọc bên mặt gã. Gã không dám chùi hay quay lại xem cô có nhìn về phía gã không. Gã cố tập trung vào bức tranh, biểu dương sức mạnh quân sự Xô viết - một chiếc xe tăng nòng giương cao, bên cạnh là khẩu trọng pháo, và trên xe là những lính Nga áo khoác dài phấp phới đang khua súng. Gã từ từ quay đầu lại. Raisa đang nói chuyện với Ivan. Cô không nhìn thấy gã. Một làn gió ấm thổi xuống sân ga đông đúc. Con tàu đang đến.

Khi mọi người quay lại nhìn, Leo bắt gặp một người đàn ông đang nhìn theo hướng ngược lại, không phải về con tàu đang tiến đến, mà nhằm thẳng vào gã. Đó là một cái liếc nhìn thoáng một cái, một phần tích tắc nhìn vào mắt. Người kia chừng ba mươi tuổi. Leo chưa bao giờ thấy anh ta. Nhưng gã biết ngay người này là đồng nghiệp Cheka, một nhân viên Bộ An ninh Nhà nước. Có một mật vụ thứ hai trên sân ga.

Đám đông dồn về những cánh cửa tàu. Mật vụ kia đã bỏ đi, khuất tầm mắt. Những cánh cửa mở ra. Leo không nhúc nhích; người gã vẫn không xoay về con tàu, mà nhìn chằm vào đúng cái điểm gã đã thấy ánh mắt chuyên nghiệp lạnh lùng kia. Bị những hành khách xuống tàu xô đẩy, gã hết ngạc nhiên mà lên tàu, sau Raisa một toa. Mật vụ này là ai? Sao người ta cần một mật vụ nữa theo dõi vợ gã? Họ không tin gã sao? Tất nhiên là họ không tin. Nhưng gã không ngờ họ lại dùng biện pháp bổ sung cực đoan như vậy. Gã đi xuống phía cửa sổ để có thể nhìn sang toa bên cạnh. Gã có thể nhìn thấy tay Raisa, đang giữ thanh ngang. Không thấy bóng dáng mật vụ thứ hai. Cánh cửa sắp đóng.

Mật vụ thứ hai lên cùng toa Leo, đi qua gã làm vẻ thờ ơ rõ ràng và chọn một chỗ cách xa gã vài mét. Anh ta được huấn luyện bài bản, tỏ ra bình tĩnh, và nếu không có cái nhìn thoáng ngắn ngủi đó, có lẽ gã không nhận ra anh ta. Mật vụ này không đi theo Raisa. Anh ta theo dõi Leo.

Lẽ ra gã phải hiểu rằng chiến dịch này không được giao hoàn toàn vào tay gã. Có khả năng gã sẽ thỏa hiệp. Họ thậm chí có thể nghi ngờ gã làm việc cùng Raisa, nếu cô là gián điệp. Cấp trên của Leo có nghĩa vụ đảm bảo rằng gã làm đúng việc của mình. Bất cứ điều gì gã báo cáo về sẽ được kiểm tra chéo với mật vụ kia. Vì vậy, điều thiết yếu là Raisa về thẳng nhà. Nếu cô tới bất kỳ chỗ nào khác - quán xá không đúng, hiệu sách không đúng, ngôi nhà không đúng, nơi người không đúng sống - cô sẽ tự đặt mình vào hiểm nguy. Cơ hội duy nhất để thoát, và là một cơ hội mỏng manh, là không nói gì, không làm gì, không gặp ai. Cô có thể làm việc, mua sắm, và ngủ nghỉ. Bất cứ sinh hoạt nào khác đều có thể bị hiểu sai.

Nếu Raisa đang về nhà, cô sẽ ở lại trên tàu này ở ba điểm dừng tiếp theo mà đến ga Teatral' naya, nơi cô sẽ đổi sang tuyến Arbatsko-Pokrovskaya và đi về phía Đông. Leo thăm dò tay mật vụ theo dõi gã. Ai đó đã đứng lên để xuống ga và thế là tay mật vụ kia ngồi vào ghế trống. Giờ anh ta đang thờ ơ nhìn ra ngoài cửa sổ, chắc chắn đang liếc theo dõi Leo. Tay mật vụ kia biết mình đã bị lộ. Có lẽ cả cái đó cũng là chủ đích của anh ta nữa. Không có gì là nghiêm trọng miễn là Raisa về thẳng nhà.

Con tàu dừng lại ở ga thứ hai - Novokuznetskaya. Một trạm nữa họ sẽ đổi tuyến. Cánh cửa mở ra. Leo nhìn Ivan xuống ga. Gã nghĩ:

Ở lại trên tàu đi.

Raisa xuống tàu, bước xuống sân ga và tiến về lối ra. Cô không về nhà. Leo không biết cô đi đâu. Đi theo cô nghĩa là phơi cô ra trước sự theo dõi của mật vụ kia. Không theo cô là gã đặt tính mạng mình vào tình trạng nguy hiểm. Gã phải lựa chọn. Gã quay đầu. Tay mật vụ kia không động đậy. Từ vị trí đó, anh ta không thể thấy Raisa xuống tàu được. Anh ta đang theo đầu mối Leo chứ không phải Raisa, khi anh ta giả định rằng hai người sẽ có hành tung ăn khớp nhau. Cửa sắp đóng. Leo đứng yên tại chỗ.

Leo liếc sang bên, qua cửa sổ, như thể Raisa vẫn ở toa bên cạnh, như thể gã vẫn đang theo dõi cô. Gã đang làm gì đây? Đó là một quyết định bốc đồng, thiếu thận trọng. Kế hoạch của gã dựa trên việc tay mật vụ kia tin rằng vợ gã còn ở trên tàu, may mắn lắm thì đó cũng là một kế hoạch mong manh. Leo không trông mong vào đám đông. Raisa và Ivan vẫn còn trên sân ga, tiến về lối ra một cách chậm chạp không thể chịu nổi. Vì tay mật vụ kia đang nhìn ra cửa sổ, anh ta sẽ nhìn thấy họ ngay khi tàu chạy. Raisa đã đến gần lối ra, xếp hàng kiên nhẫn. Cô không vội vã, cô không có lý do phải vậy, không biết rằng cả tính mạng cô và Leo đang gặp nguy hiểm trừ phi cô đi khuất tầm nhìn. Con tàu bắt đầu lăn bánh. Toa của họ gần như nằm ngang với lối ra. Chắc chắn mật vụ kia sẽ thấy Raisa - anh ta sẽ biết Leo đã cố ý để lỡ.

Con tàu tăng tốc - nó đã song song với lối ra. Raisa đang đứng lồ lộ. Leo cảm thấy máu sôi trong bụng. Gã từ từ quay đầu sang xem phản ứng của tay mật vụ. Một người đàn ông trung niên cường tráng và bà vợ trung niên to béo của ông ta đang đứng giữa lối đi, che chắn bất cứ góc nhìn nào ra sân ga của tay mật vụ. Con tàu rầm rập chạy vào đường hầm. Anh ta không thấy Raisa ở lối ra. Anh ta không biết Raisa không còn ở trên tàu. Hầu như khó che giấu nổi sự nhẹ nhõm của mình, Leo tiếp tục màn kịch câm nhìn chằm chằm vào toa bên cạnh.

Ở nhà ga Teatral' naya, Leo đợi thật lâu hết mức rồi mới xuống tàu, vờ như gã vẫn theo dõi vợ mình, như thể cô đang đi về nhà. Gã tiến đến lối ra. Liếc ra sau, gã thấy tay mật vụ đã xuống tàu và đang cố thu hẹp chút khoảng cách giữa họ. Leo nhấn bước.

Lối đi mở rộng ra thành đường lớn dẫn đến các tuyến đường khác nhau hoặc tới lối ra lên mặt đường. Gã phải cắt cái đuôi này mà không tỏ ra đang làm vậy. Đường hầm sang phải sẽ đưa gã tới những chuyến tàu đi về phía Đông ở tuyến Arbatsko- Pokrovskaya, đường về nhà. Leo rẽ phải. Mọi chuyện phụ thuộc nhiều vào con tàu tiếp theo. Nếu gã có thể đi thêm một quãng đủ  xa, gã có thể lên tàu trước khi tay mật vụ kắt kịp và nhận ra Raisa không có trên sân ga.

Giờ trên đường hầm dẫn đến sân ga, gã đối mặt với đám đông phía trước. Bỗng nhiên gã nghe tiếng con tàu chạy đến, nó dừng lại trên sân ga. Không có cách nào tới đó kịp, không thể khi mà đầy người đằng trước. Gã cho tay vào túi áo, lấy thẻ An ninh Nhà nước ra và vỗ lên vai người đàn ông đằng trước. Như thể bị trúng nước sôi, người đàn ông kia tránh sang bên, người phụ nữ tránh sang bên, đám đông rẽ ra. Lối đi đã rộng rãi, gã có thể nhanh chóng tiến lên phía trước. Con tàu ở đó, cửa mở, sẵn sàng chạy. Gã cất thẻ và lên tàu. Gã quay sang xem cái đuôi bao xa. Nếu người này bắt kịp và lên chuyến tàu này, trò chơi kết thúc.

Những người đã tránh đường nay đã dồn lại. Tay mật vụ kẹt lại sau lưng họ, dùng đến cách kém tế nhị hơn, cố xô đẩy tìm ra đường đi. Anh ta đang tới gần. Sao cửa không đóng đi ? Mật vụ đang ở trên sân ga, chỉ cách vài mét. Cửa bắt đầu đóng. Tay anh ta với ra, nắm lấy thành cửa. Nhưng cỗ máy không thể bị kéo lại, và người đàn ông này - mà Leo lần đầu tiên thấy rõ mặt - không còn cách nào khác là phải thả ra. Vẫn giữ vẻ thờ ơ tự nhiên, Leo cố gắng không có phản ứng, liếc nhìn tay mật vụ kia bị bỏ lại. Trong bóng tối đường hầm, Leo cởi bỏ chiếc mũ đẫm mồ hôi.

Chương 11

 

CÙNG NGÀY

THANG MÁY DỪNG ở tầng năm, tầng trên cùng, cánh cửa mở ra, và Leo bước vào hành lang hẹp. Hành lang có mùi thức ăn. Đã bảy giờ tối, thời điểm nhiều gia đình ăn uzhin, bữa ăn cuối trong ngày. Khi gã đi ngang qua những căn hộ, gã có thể nghe âm thanh chuẩn bị bữa tối qua những cánh cửa gỗ dán mỏng manh. Càng đến gần nhà cha mẹ, gã càng thấy mệt. Gã đã mất mấy tiếng đi dọc ngang thành phố. Sau khi cắt đuôi tay mật vụ theo dõi ở nhà ga Teatral'naya, gã về nhà, lên đến căn hộ 124, bật đèn và radio, kéo rèm - một sự thận trọng cần thiết cho dù họ ở tầng mười bốn. Rồi gã rời nhà, cố ý đi lòng vòng để đến tàu điện ngầm rồi đi ngược trở lại thành phố. Gã chưa thay quần áo và tiếc vì không làm vậy. Nó đã trở nên khó chịu; áo sơ mi, ướt sũng mồ hôi, đã khô và dính vào lưng gã. Gã chắc nó đã bốc mùi mặc dù gã không thể ngửi thấy. Gã xua đi những nghĩ ngợi này. Cha mẹ gã sẽ chẳng quan tâm. Họ sẽ quá phân tâm bởi việc gã đến xin lời khuyên của họ; điều lâu lắm rồi gã không làm.

Cán cân mối quan hệ của họ đã thay đổi - bây giờ gã giúp đỡ họ nhiều hơn là họ giúp gã. Leo thích như vậy. Gã thích cái cảm giác có thể đảm bảo cho họ những công việc nhẹ nhàng tại nơi làm việc. Chỉ cần một câu hỏi lịch sự, cha gã đã trở thành quản đốc của một nhà máy đạn dược, rời xa dây chuyền lắp ráp, trong khi mẹ gã, suốt ngày ngồi khâu dù, cũng được đề bạt tương tự. Gã đã cải thiện khả năng được mua thực phẩm của họ - họ không còn phải xếp hàng nhiều giờ đồng hồ để mua các nhu yếu phẩm như bánh mì và kiều mạch. Họ được đến các spetztorgi, cửa hàng đặc biệt không dành cho đại chúng. Trong những cửa hàng giới hạn này có những niềm sung sướng lạ kỳ như cá tươi, nghệ tây, và thậm chí những miếng sô cô la đen thứ thiệt thay vì cái thứ giả mà ca cao được thay bằng hỗn hợp lúa mạch đen, đại mạch, bột mì và đậu. Nếu cha mẹ gã gặp rắc rối với hàng xóm lắm chuyện thì hàng xóm kia không bao giờ được lắm chuyện nữa. Không cần dùng đến bạo lực, không hăm dọa thô lỗ, chỉ một gợi ý rằng họ đang đối mặt với một gia đình có những mối quan hệ tốt hơn.

Căn hộ này, căn hộ mà gã dàn xếp để họ được phân phối, nằm trong một khu dân cư dễ chịu ở phía Bắc thành phố - một tòa nhà thấp tầng trong đó mỗi căn hộ có nhà tắm riêng và ban công nhỏ nhìn xuống thảm cỏ nhỏ và con phố yên tĩnh. Họ không phải ở chung với ai: một điều khác thường trong thành phố này. Sau năm mươi năm vất vả, cuối cùng họ cũng được tận hưởng cuộc sống đặc quyền đặc lợi, điều mà cha mẹ gã biết ơn sâu sắc. Họ đâm nghiện tiện nghi. Và tất cả như nghìn cân treo sợi tóc vì sự nghiệp của Leo.

Leo gõ cửa. Khi mẹ gã, bà Anna, mở cửa, bà dường như ngạc nhiên. Sự ngạc nhiên ấy, khiến bà trong thoáng chốc không nói được gì, đã tan biến. Bà bước lên, ôm con trai, nói phấn khởi:

- Tại sao con đến mà không báo trước? Bố mẹ nghe nói con ốm. Bố mẹ đến thăm con nhưng con còn ngủ. Raisa mở cửa cho bố mẹ vào. Bố mẹ đã nhìn con. Mẹ thậm chí còn nắm tay con, nhưng bố mẹ có thể làm gì chứ? Con cần nghỉ ngơi. Con đã ngủ như một đứa trẻ.

- Raisa đã cho con biết là bố mẹ đến. Cảm ơn bố mẹ mang hoa quả - cam và chanh.

- Bố mẹ nào có mang hoa quả đến. Ít nhất thì mẹ không nghĩ bố mẹ đã làm thế. Nhưng mẹ già rồi. Có lẽ khi bố mẹ đã mang tới thật.

Nghe cuộc trao đổi, cha gã, ông Stepan, từ nhà bếp đi ra, nhẹ nhàng chen qua vợ. Gần đây bà béo lên. Cả hai người đều hơi béo lên. Trông họ khỏe mạnh.

Stepan ôm con trai:

- Con khỏe hơn chưa?

- Con khỏe hơn rồi.

- Tốt lắm. Bố mẹ lo cho con quá.

- Cái lưng bố sao rồi?

- Lâu rồi không thấy đau. Một trong những lợi ích của công việc hành chính, ta chỉ làm có mỗi việc giám sát công việc vất vả của người khác. Ta đi loanh quanh với bút và bìa giấy.

- Bố đừng cảm thấy tội lỗi. Bố làm công việc kia đủ rồi.

- Có lẽ, nhưng mọi người nhìn con khác đi khi con không còn là một trong bọn họ. Bạn bè của bố không còn thân thiện nữa. Nếu ai đó đến muộn, bố là người phải báo cáo họ. Rất may là đến giờ chưa ai muộn làm.

Leo nghĩ đi nghĩ lại những lời này trong đầu:

- Bố sẽ làm gì nếu họ muộn làm? Bố sẽ báo cáo chứ?

- Bố chỉ cứ nhắc họ mỗi buổi tối là đừng đến muộn.

Không, nói cách khác, cha gã sẽ không báo cáo họ. Có lẽ ông đã bỏ qua vài trường hợp. Ngay bây giờ, không phải lúc để cảnh báo ông, nhưng sự rộng lượng đó có thể bị phát hiện.

Trong bếp, cải bắp đang sôi sùng sục trong nồi đồng. Cha mẹ gã đang chuẩn bị golubsty nên Leo bảo họ cứ tiếp tục làm, họ có thể nói chuyện trong bếp. Gã lui lại nhìn cha gã trộn thịt (thịt tươi, không phải thịt khô, chỉ có thể là nhờ công việc của Leo), bột cà rốt tươi (một lần nữa chỉ có thể là nhờ gã), và nấu cơm. Mẹ gã chuẩn bị tách những chiếc lá đã nhạt màu của bắp cải vừa nấu chín. Cha mẹ gã biết có gì đó không ổn và chờ, không giục giã cho Leo mở lời. Gã mừng vì họ bận rộn chuẩn bị đồ ăn:

- Ta chưa bao giờ nói nhiều về công việc của con. Như thế là tốt nhất. Đã có những lúc con thấy công việc gặp khó khăn. Con đã làm những việc mà con không tự hào nhưng là những thứ luôn cần thiết.

Leo dừng lại, cố tìm ra cách tốt nhất để nói tiếp. Gã hỏi:

- Có người thân quen nào của bố mẹ bị bắt chưa?

Câu hỏi thật vụng về, Leo hiểu rất rõ. Stepan và Anna liếc nhìn nhau rồi tiếp tục làm đồ ăn, chắc chắn họ mừng vì có việc gì đó để làm. Anna nhún vai:

- Ai cũng có quen một ai đó bị bắt. Nhưng bố mẹ không thắc mắc gì. Mẹ tự nhủ: các sĩ quan các con làm việc có bằng chứng. Mẹ chỉ biết điều mẹ nhìn thấy ở mọi người và thật dễ tỏ ra tốt bụng và bình thường và trung thành. Công việc của con là nhìn xa hơn những thứ đó. Con biết điều gì tốt nhất. Những người như bố mẹ không có quyền phán xét.

Leo gật đầu, nói tiếp:

- Hôm qua, người ta bảo con tố cáo Raisa. Cấp trên của con tin rằng cô ấy là kẻ phản bội. Họ tin cô ấy làm gián điệp cho cơ quan nước ngoài. Con được lệnh điều tra.

Một giọt dầu từ ngón tay Stepan rơi xuống sàn nhà. Ông nhìn chằm chằm vào giọt dầu rồi hỏi:

- Nó có phải là kẻ phản bội không?

- Bố, vợ con là giáo viên. Cô ấy làm việc. Cô ấy về nhà. Cô ấy đi làm. Rồi cô ấy về nhà.

- Vậy con hãy bảo họ như thế. Có chứng cứ nào không ? Tại sao họ đặt điều như vậy?

- Có lời thú tội của một gián điệp bị xử tử. Ông ta nhắc đến tên cô ấy. Ông ta khai đã làm việc với cô ấy. Nhưng con biết lời thú tội đó dối trá. Con biết rằng gián điệp kia thực ra chỉ là một bác sĩ thú y. Chúng con đã mắc sai lầm khi bắt ông ta. Con tin lời thú tội của ông ta là điều ngụy tạo của một nhân viên khác đang cố làm hại con. Con biết vợ con vô tội. Toàn bộ chuyện này là hành động trả thù.

Stepan lau tay vào tạp dề của Anna:

- Nói với họ sự thật. Để họ lắng nghe. Tố giác nhân viên này. Con là người có chức quyền mà.

- Lời thú tội này, cho dù có giả tạo hay không, đã được chấp nhận là sự thật. Đó là văn bản chính thức và tên của cô ấy có trong đó.

- Con không thể nói việc bắt người gián điệp này - bác sĩ thú y này - là sai lầm sao?

- Có. Đó là điều con định làm. Nhưng nếu con giải thích họ sẽ không tin con, lúc ấy thì họ không chỉ bắt cô ấy; họ còn bắt cả con nữa. Nếu cô ấy có tội mà con lại nói rằng cô ấy vô tội thì con cũng có tội. Thế chưa hết. Con biết chuyện này sẽ thế nào. Có nhiều khả năng họ sẽ bắt cả bố mẹ nữa. Một phần của luật tố tụng nhằm vào bất cứ người nhà nào của tội phạm bị kết án. Chúng ta phạm tội vì liên đới.

- Và nếu con tố cáo nó?

- Con không biết.

- Con biết đấy.

- Chúng ta sẽ thoát. Cô ấy thì không.

Nước vẫn sôi trên bếp. Cuối cùng Stepan nói:

- Con ở đây vì không biết chắc phải làm gì. Con ở đây vì con là người tốt và muốn bố mẹ dạy con làm điều đứng đắn, điều phải lẽ. Con muốn bố mẹ đưa ra lời khuyên đúng đắn. Đấy sẽ là nói với họ rằng họ đã sai, rằng Raisa vô tội ư? Và dùng cảm đón nhận hậu quả có thể xảy ra ư?

- Đúng.

Stepan gật đầu, nhìn Anna. Sau một lúc, ông nói thêm:

- Nhưng bố không thể khuyên con như vậy. Và bố không chắc con tin rằng bố sẽ cho con lời khuyên như vậy. Làm sao bố có thể đây? Sự thật là, bố muốn vợ bố sống. Bố muốn con trai bố sống. Và bố muốn sống. Bố sẽ làm bất cứ điều gì để đảm bảo điều đó. Như bố hiểu tình hình thì đấy là một mạng đổi ba mạng. Bố rất tiếc. Bố biết rằng con chờ đợi nhiều hơn ở bố. Nhưng bố mẹ già rồi, Leo ạ. Bố mẹ sẽ không qua nổi ở Gulag. Bố mẹ sẽ bị chia cắt. Bố mẹ sẽ chết cô đơn.

- Thế nếu bố còn trẻ, bố sẽ khuyên con thế nào?

Stepan gật đầu:

- Con nói đúng. Lời khuyên của bố cũng vậy thôi. Nhưng đừng giận bố. Con trông đợi điều gì khi con đến đây? Con trông đợi bố mẹ nói “được, bố mẹ không sợ chết” sao? Và cái chết của bố mẹ đáp ứng yêu cầu gì? Vợ con có được cứu không? Các con sẽ được chung sống hạnh phúc không? Nếu có, bố sẽ vui lòng hy sinh đời mình vì hai con. Nhưng đấy không phải là điều sẽ xảy ra. Điều duy nhất sẽ xảy ra là chúng ta sẽ chết - tất cả chúng ta, cả bốn người chúng ta - nhưng con phải chết mà biết rằng con làm điều đúng đắn.

Leo nhìn mẹ. Khuôn mặt bà tái như những lá cải bà cầm trên tay. Bà khá điềm tĩnh. Bà không phủ nhận. Stepan, mà hỏi:

- Bao giờ con phải quyết định?

- Con có hai ngày để thu thập bằng chứng. Rồi con phải báo cáo lại.

Cha mẹ gã tiếp tục chuẩn bị bữa tối, quấn thịt trong lá bắp cải, đặt mấy miếng cạnh nhau trong khay nướng, trông chúng như một dãy ngón tay cái úc núc cắt cụt. Không ai nói gì cho đến khi khay đầy. Stepan hỏi:

- Con sẽ ăn với bố mẹ chứ?

Theo mẹ vào phòng khách, Leo thấy có ba bộ bát đĩa đã dọn sẵn:

- Bố mẹ đang chờ khách ạ?

- Bố mẹ chờ Raisa.

- Vợ con?

- Nó sẽ đến ăn tối. Khi con gõ cửa, bố mẹ tưởng con là nó.

Anna đặt chiếc đĩa thứ tư lên bàn, giải thích:

- Hầu như tuần nào nó cũng đến đây. Nó không muốn con biết nó cô đơn thế nào, ăn tối một mình chỉ có chiếc đài radio làm bầu bạn. Giờ bố mẹ đâm quý nó.

Đúng là Leo chưa bao giờ đi làm về lúc bảy giờ.

Có tiếng gõ cửa. Stepan mở cửa, để Raisa vào phòng trước. Cô ngạc nhiên chẳng kém cha mẹ gã khi thấy gã. Stepan giải thích:

- Nó có việc gần đây. Đây là lần đầu tiên cả nhà ăn cùng nhau.

Cô cởi áo khoác, Stepan nhận lấy. Cô bước lại gần Leo, nhìn gã từ trên xuống:

- Quần áo của ai vậy?

Leo nhìn xuống quần, áo sơ mi - đồ của người chết.

- Anh mượn - ở chỗ làm.

Raisa cúi sát hơn, thì thầm vào tai Leo:

- Áo anh hôi quá.

Leo đến phòng tắm. Ở cửa, gã liếc ra sau, nhìn Raisa giúp bố mẹ chuẩn bị bàn ăn.

Từ nhỏ đến giờ Leo không quen dùng nước nóng. Cha mẹ gã ở chung căn hộ cũ với gia đình người chú của cha gã. Chỉ có hai phòng ngủ, mỗi gia đình một phòng. Căn hộ không có nhà vệ sinh hay phòng tắm riêng; những người sống trong tòa nhà phải dùng công trình phụ ngoài trời, ở đó không có nước nóng. Buổi sáng, những hàng dài, và buổi chiều tuyết rơi lên đầu họ trong khi họ chờ. Một bồn tắm đầy nước nóng là một sự xa xỉ quá đáng, một giấc mơ. Leo cởi áo, tắm rửa. Sau khi xong, gã mở cửa, hỏi mượn bố một chiếc sơ mi. Mặc dù cơ thể ông cụ bị công việc làm cho suy yếu - bị dây chuyền lắp ráp cũng như những cái nắp xe tăng mà ông lắp ráp làm cho khòm xuống - phom người ông cũng gần bằng con trai, vai rộng và rắn chắc. Chiếc áo vừa vặn.

Thay đồ xong, Leo ngồi vào bàn ăn. Trong khi món golubsty đang nướng trong lò, họ ăn zakuski, món xà lách dưa chua, nấm và thêm một lát mỏng lưỡi bê nấu với kinh giới ô để nguội trong thịt đông và ăn kèm với cây cải ngựa. Thật là một bữa tiệc thịnh soạn hiếm có. Leo không cưỡng nổi phải nhìn chằm chằm vào món ăn, nhẩm tính chi phí từng món. Cảm thấy buồn nôn, gã nhận xét:

- Anh có thể hiểu tại sao em đến đây hằng tuần.

Raisa cười:

- Đúng. Bố mẹ làm hư em. Em đã bảo bố mẹ là cháo lúa mạch cũng được rồi nhưng...

Stepan xen vào:

- Đó là cái cớ để bố mẹ làm hư mình mà.

Cố gắng tỏ ra tự nhiên, Leo hỏi vợ:

- Em từ chỗ làm đến thẳng đây à?

- Đúng vậy.

Đó là lời nói dối. Cô đã đi đâu đó với Ivan trước. Nhưng trước khi Leo kịp nghĩ thêm, Raisa đính chính:

- Không phải vậy. Thường em đến đây ngay sau giờ làm. Nhưng tối nay em có cuộc hẹn, thế nên em đến hơi muộn.

- Cuộc hẹn?

- Với bác sĩ.

Raisa nhoẻn miệng cười:

- Em định nói với anh khi chỉ có hai ta, nhưng vì...

- Nói gì cơ?

Anna đứng lên:

- Con có muốn bố mẹ ra ngoài không?

Leo ra hiệu cho mẹ ngồi xuống:

- Đừng mẹ. Chúng ta là gia đình. Không có gì bí mật cả.

- Em đã có thai.

(Còn tiếp)